Październik to miesiąc walki z rakiem piersi, dlatego chcielibyśmy zwrócić uwagę dorosłych Polek na konieczność wykonywania regularnych badań profilaktycznych i rolę zdrowego stylu życia w zapobieganiu nowotworom. Rak piersi to najczęstsza choroba nowotworowa wśród kobiet. Głównym powodem, dla którego tak wiele kobiet nadal umiera na raka, jest zbyt późne wykrycie choroby, wtedy gdy jest ona już w zaawansowanym stadium. Postęp medycyny, umiejętności polskich lekarzy i nakłady ministra zdrowia na specjalistyczną aparaturę stosowaną w diagnostyce i leczeniu onkologicznym sprawiają, że w zdecydowanej większości przypadków wczesne wykrycie raka piersi umożliwia całkowite wyleczenie. Dlatego warto regularnie wykonywać badania diagnostyczne (mammografię, USG i samobadanie piersi).
Największe ryzyko zachorowania na raka piersi dotyczy kobiet w wieku od 50 do 69 lat – dlatego Panie będące w tej grupie wiekowej powinny robić mammografię co dwa lata! Mammografia jest finansowana przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Trwa zaledwie kilka minut, a pacjentki, do których skierowany jest program profilaktyczny (czyli Panie w wieku 50 – 69 lat) nie muszą mieć na nią skierowania ani specjalnego zaproszenia. Aby wykonać mammografię w ramach programu, wystarczy zgłosić się do jednej z placówek, które realizują program.
Wyniki badań dowodzą, że kobiety, które regularnie wykonują mammografię, dużo rzadziej umierają z powodu raka piersi. Mammografia to badanie, które za pomocą promieni rentgenowskich pozwala wykryć raka piersi we wczesnym stadium rozwoju – gdy leczenie jest dużo bardziej skuteczne.
Panie, które ze względu na wiek nie uczestniczą w programie profilaktycznym, mogą wykonać bezpłatne badanie piersi (mammografię lub USG) na podstawie skierowania wydanego przez lekarza specjalistę (ginekologa, onkologa) przyjmującego w ramach ubezpieczenia zdrowotnego. O tym czy pacjentka powinna mieć wykonane USG czy mammografię, decyduje lekarz.
Ważnym elementem profilaktyki jest samobadanie piersi. Już od dwudziestego roku życia każda z Pań powinna regularnie badać piersi, a raz w roku takie badanie powinno być wykonane przez ginekologa, chirurga lub onkologa.
(Źródło: Ministerstwo Zdrowia)
Rak piersi
dr n. med. Wojciech Wysocki
Centrum Onkologii - Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, Oddział w Krakowie - 11.04.2017 rok
Co to jest rak piersi?
Rak piersi to nowotwór złośliwy wywodzący się z nabłonka gruczołu sutkowego.
Jak często występuje rak piersi?
W 2012 r. zarejestrowano w Polsce 17 000 nowych zachorowań na raka piersi (ok. 140 zachorowań odnotowano u mężczyzn!). Liczba zgonów z powodu raka piersi w tym samym roku wyniosła około 5600. Rak piersi jest najczęstszym nowotworem złośliwym rozpoznawanym u kobiet.
Jakie są czynniki ryzyka rozwoju raka piersi?
Wśród czynników ryzyka zachorowania na raka piersi wyróżnia się, m.in.:
- wiek kobiet – liczba zachorowań zwiększa się po 35. roku życia; najwięcej zachorowań odnotowuje się pomiędzy 50. a 70. rokiem życia,
- czynniki genetyczne, w tym w szczególności zachorowania na raka piersi u krewnych 1. stopnia (np. u siostry) oraz potwierdzony zespół zwiększonego ryzyka zachorowania na raka piersi. Zespół ten jest związany z mutacjami genów tzw. BRCA1/2 – u kobiet, u których stwierdzono te mutacje, ryzyko wystąpienia raka piersi w ciągu całego życia waha się od 50 do 90%,
- wpływ hormonów, zarówno tych związanych z naturalnym cyklem hormonalnym, menstruacyjnym (ryzyko zwiększa wczesna pierwsza miesiączka lub menopauza występująca po 55. roku życia, a także brak ciąż lub późne posiadanie pierwszego dziecka), jak i przyjmowanych z zewnątrz (np. doustne środki antykoncepcyjne z estrogenami, hormonalna terapia zastępcza oparta na estrogenach),
- wcześniejsze rozpoznanie innych, niezłośliwych chorób piersi, np. tzw. atypowych rozrostów w obrębie gruczołu sutkowego, a także rozpoznanie w przeszłości raka drugiej piersi,
- czynniki znajdujące się w środowisku i w pożywieniu – wykazano zwiększenie ryzyka raka piersi u kobiet spożywających więcej tłuszczów zwierzęcych oraz pijących alkohol, natomiast działanie ochronne może mieć spożywanie ubogotłuszczowych produktów mlecznych oraz pokarmów zawierających wapń i witaminę D,
- otyłość jest ważnym czynnikiem ryzyka rozwoju raka piersi. Nadmiar tkanki tłuszczowej zaburza równowagę hormonalną, w ten sposób sprzyjając rozwojowi raka piersi.
Należy pamiętać, że zdecydowana większość przypadków raka piersi rozwija się u kobiet, u których nie stwierdza się wymienionych czynników ryzyka. Zatem fakt, że u danej osoby nie występują wymienione czynniki ryzyka, nie gwarantuje, że osoba ta nie zachoruje.
Jak rozpoznaje się raka piersi?
Rak piersi powoduje charakterystyczne objawy, ułatwiające kobiecie i lekarzowi powzięcie podejrzenia tej choroby. W szczególności do charakterystycznych objawów należą:
- wyczuwalny guz w piersi,
- zmiana wielkości, kształtu, obrysu i napięcia skóry piersi,
- wciągnięcie brodawki sutkowej (występujące nagle, tj. rozwijające się w ciągu, np. kilku tygodni),
- wciągnięcie skóry piersi i pojawienie się zmian w obrębie skóry piersi lub zmian w obrębie skóry brodawki (wgłębienia skóry, zaczerwienienia, usztywnienia itp.),
- krwisty wyciek z brodawki sutkowej.
- Bardzo poważnym objawem zaawansowanego raka piersi jest wystąpienie zaczerwienienia i obrzęku skóry całej piersi z widocznymi drobnymi dołeczkami w skórze (tzw. objaw skórki pomarańczy). Także wystąpienie owrzodzenia, czyli uszkodzenia skóry przez rozwijający się guz to bardzo groźny objaw świadczący o znacznym zaawansowaniu choroby.
- Czasem pierwszym objawem choroby, który spostrzega kobieta, jest pojawienie się pod pachą powiększonych, twardych guzków – zwykle są to pachowe węzły chłonne zawierające komórki przerzutowe.
Jak lekarz stawia diagnozę raka piersi?
Lekarz po zebraniu wywiadu bada pacjenta, ze szczególnym uwzględnieniem piersi. Następnie zleca badania dodatkowe, z których największe znaczenie ma USG piersi i mammografia. Następnie konieczne jest wykonanie biopsji, czyli nakłucia guza za pomocą jednej z wielu technik (biopsji gruboigłowej, biopsji próżniowej) po to, aby z guza pobrać jego fragment do badania mikroskopowego i ustalić rozpoznanie.
Jak ocenia się zaawansowanie raka piersi?
Do oceny zaawansowania raka piersi służą badania obrazowe standardowo wykonywane w przypadku oceny zaawansowania innych nowotworów złośliwych. W szczególności wykonuje się prześwietlenie płuc i ultrasonografię brzucha. W przypadku większego wstępnego zaawansowania wielu lekarzy zleca dodatkowo tomografię komputerową mózgu i ocenę szkieletu pod kątem obecności przerzutów (scyntygrafię). Czasem wykonuje się także PET.
Jak leczy się raka piersi?
Podstawowym sposobem leczenia chorych na raka piersi jest operacja. W zależności od zaawansowania choroby można stosować leczenie oszczędzające pierś lub wymagające usunięcia całej piersi.
Radykalna amputacja piersi (radykalna mastektomia) to operacja polegająca na usunięciu przez chirurga całej piersi wraz z węzłami chłonnymi pachy.
Leczenie oszczędzające pierś polega na wycięciu guza z odpowiednim marginesem zdrowych tkanek oraz usunięciu węzłów chłonnych pachy.
Współcześnie można odstąpić od wycięcia układu chłonnego pachy u chorych, u których na podstawie biopsji węzła wartowniczego nie stwierdzono przerzutów. Obecnie tę biopsję traktuje się jak metodę standardową u kobiet, u których na podstawie badania lekarskiego i oceny ultrasonograficznej nie stwierdzono zajęcia przez raka pachowych węzłów chłonnych.
Niezbędnym warunkiem bezpiecznego przeprowadzenia leczenia oszczędzającego w sposób, który zapewni należycie małe prawdopodobieństwo nawrotu choroby jest przeprowadzenie pooperacyjnej radioterapii.
Radioterapię stosuje się także po mastektomii w przypadkach, w których stwierdzono zajęcie przez przerzuty pachowych węzłów chłonnych.
Niezależnie od wybranej metody leczenia operacyjnego, po jego zakończeniu u każdej chorej lekarze starannie rozważają argumenty za zastosowaniem i przeciw zastosowaniu leczenia systemowego, czyli klasycznej chemioterapii, leków hormonalnych lub nowoczesnych leków ukierunkowanych molekularnie.
W przypadkach, w których z powodu obecności przerzutów odległych operacja piersi nie przyniosłaby korzyści chorym, stosuje się od chwili rozpoznania leczenie systemowe. Takie postępowanie łagodzi objawy zaawansowanego nowotworu, może prowadzić do remisji ognisk przerzutowych oraz wyraźnie przedłużać życie.
Czy po leczeniu raka piersi stosuje się rehabilitację?
Najważniejszym celem rehabilitacji po wycięciu układu chłonnego pachy jest przywrócenie pełnej sprawności ręki po operowanej stronie oraz zmniejszenie ryzyka wystąpienia obrzęku limfatycznego.
Jednym z elementów rehabilitacji jest także zaoferowanie chorym możliwości przeprowadzenia operacji odtwórczej piersi. Operacje takie, omówione w innym tekście, polegają na odtworzeniu kształtu piersi z użyciem własnych tkanek chorego z ewentualnym użyciem dodatkowo wszczepianych protez. Większość ośrodków zaleca odroczenie takiej operacji co najmniej o rok – do chwili zakończenia leczenia uzupełniającego.
Jak obserwuje się chorych po leczeniu raka piersi?
Po przeprowadzonym leczeniu chore na raka piersi należy objąć nadzorem. Częstość badań kontrolnych jest podobna do tej, którą stosuje się w przypadku innych nowotworów złośliwych: w ciągu pierwszych 2 lat od operacji – co 3–4 miesiące; od 2 do 5 lat po operacji – co 6 miesięcy; po 5 latach od operacji – co 12 miesięcy.
Podczas wizyt kontrolnych podstawowym zadaniem lekarza jest zbadać chorą, w szczególności bliznę po operowanej stronie i drugą, pozostałą pierś. Ponadto lekarz prowadzący obserwację regularnie zleca mammografię (po mastektomii – raz w roku; po leczeniu oszczędzającym – po 6 miesiącach, a następnie co rok). Regularnie, raz w roku, należy wykonywać badanie ginekologiczne i cytologiczne wymazów z szyjki macicy. Wszystkie inne badania powinno się wykonywać tylko wówczas, gdy jest to uzasadnione medycznie.