Zakończyły się prace nad ustawę o kołach gospodyń wiejskich. Ustawę przekazano do podpisu Prezydentowi. Koła zyskują osobowość prawną. Ustawa oferuje im też wsparcie finansowe, co jest ewenementem w tego rodzaju akcie prawnym. Parlamentarzyści intensywnie pracowali nad rządowym projektem ustawy o kołach gospodyń wiejskich – szczególnie na finiszu. Do aktu, który ostatecznie ma 37 artykułów Senat zgłosił 37 poprawek. Sejm uchwalił ustawę 9 listopada 2018 r.
Samorządna społeczna organizacja mieszkańców wsi
Ustawa wskazuje w artykule 2, że koło gospodyń wiejskich jest „dobrowolną, niezależną od administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego, samorządną społeczną organizacją mieszkańców wsi, wspierającą rozwój przedsiębiorczości na wsi i aktywnie działającą na rzecz środowisk wiejskich”.
Koła zakładać mogą tylko mieszkańcy danej wsi („osoba, która ukończyła lat 18 i której miejscem zamieszkania jest wieś będąca terenem działalności koła”). Na terenie jednej wsi może mieć siedzibę tylko jedno koło (art. 4 ustawy).
Koło trzeba będzie zarejestrować w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Da to kołu osobowość prawną.
artykuł 6 ustawy o kołach gospodyń wiejskich
Koło gospodyń wiejskich podlega obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Kół Gospodyń Wiejskich, zwanego dalej „rejestrem”, prowadzonego przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
2. Koło gospodyń wiejskich nabywa osobowość prawną z chwilą dokonania wpisu do rejestru.
Koła gospodyń wiejskich jak stowarzyszenia
Ustawa kreuje sposób tworzenia i zarządzania kołami na wzór stowarzyszeń. Do założenia koła potrzeba będzie minimum 10 osób. Wybiorą one komitet założycielski i przyjmą statut.
Założyciele koła będą tworzyć statut sami lub skorzystają ze wzoru, który zawiera ustawa (w załączniku „Wzorcowy statut koła gospodyń wiejskich”). To spore ułatwienie, ponieważ błędy w statutach to jedna z podstawowych trudności w procesie rejestracji organizacji pozarządowych (fundacji i stowarzyszeń w KRS). Trudno przypuszczać, żeby przy rejestracji kół wzorcowy statut był odrzucany przez Agencję.
art. 5 ust. 3
Koło gospodyń wiejskich może działać na podstawie wzorcowego statutu, którego treść określa załącznik do ustawy. W każdym czasie koło gospodyń wiejskich działające na podstawie wzorcowego statutu może przyjąć własny statut, zgodny z wymogami określonymi w ust. 2.
Najwyższą władzą koła gospodyń wiejskich jest zebranie członków. Ustawa w artykule 15. wymienia działania, które zastrzeżone są dla zebrania (jak wybór zarządu czy zatwierdzenie sprawozdania finansowego). W tym punkcie ustawa różni się od innych regulacji dotyczących organizacji społecznych, ponieważ stowarzyszenia czy fundacje mają większą swobodę w określaniu, kto (który organ) o czym decyduje.
Koła będą musiały tworzyć zarządy, których rola również jest w ustawie opisana (art. 16, 19). Zarządy mogą być jednoosobowe.
Nowe i stare koła – kto pierwszy
Koła gospodyń wiejskich nie są ruchem, który powstanie dzięki uchwalonej właśnie ustawie. Były i działały w środowisku wiejskim od lat, w wielu miejscach są prawdopodobnie najlepiej zakorzenionymi i najbardziej aktywnymi organizacjami. Ustawa wychodzi z propozycją nadania kołom osobowości prawnej. Wprowadza jednak zapisy, które mogą spowodować problemy, szczególnie w okresie przejściowym, kiedy działające już podmioty będą dostosowywać się do nowych przepisów. Ponieważ ustawa podaje regułę „jedna wieś – jedno koło” może dojść do sytuacji, że działające od lat, ale mniej zorientowane koło, zostanie formalnie wyparte przez nowy podmiot. Czy zawarte w ustawie regulacje przejściowe, uchronią istniejące koła gospodyń wiejskich przed taką sytuacją?
Teoretycznie tak, ale trzeba będzie się bardzo pospieszyć. Ustawodawca zapisał pierwszeństwo już działających kół. Jednak na dostosowanie się do nowych przepisów i zgłoszenie do Agencji Restrukturyzacji mają tylko miesiąc.
art. 34 ust. 1 i 2
1. Działające w dniu wejścia w życie ustawy koła gospodyń wiejskich mogą dostosować statuty do wymagań ustalonych w ustawie i wystąpić z wnioskiem o dokonanie wpisu koła gospodyń wiejskich do rejestru zgodnie z przepisami ustawy.
2. W okresie miesiąca od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, koła gospodyń wiejskich działające na podstawie przepisów dotychczasowych (…), przy rejestracji w oparciu o przepisy niniejszej ustawy mają prawo pierwszeństwa przed kołami, które miałyby zostać utworzone na podstawie przepisów niniejszej ustawy na terenie tych samych wsi.
Wyjątkowo oferta dla kół gospodyń
Ustawa wydaje się dość „instruktarzowa” jeśli chodzi o opisywanie sposoby organizacji kół, co może za jakiś czas okazać się przeszkodą w ich działaniu, kiedy życie wykaże nieelastyczność przepisów. Jednocześnie nowa regulacja zaskakuje oferowanymi kołom możliwościami.
Koła będą mogły prowadzić działalność zarobkową, w tym działalność gospodarczą. Jednocześnie będą mogły prowadzić uproszczoną ewidencję przychodów i kosztów. To „prostsza księgowość” stworzona pierwotnie dla organizacji pozarządowych. Projekt ustawy nie stawiał przed kołami specjalnych wymagań, które musiałyby spełnić, żeby skorzystać z UEPIK. Ostateczna wersja ustawy zawiera obostrzenia, podobne do opisanych w ustawie o działalności pożytku. Nadal jednak uproszczona ewidencja dla kół jest ofertą bardziej dostępną niż UEPIK z ustawy pożytkowej dla pozostałych NGO-sów.
90. milionów złotych dla kół w grudniu 2018 r.
Zgodnie z artykułem 23. ustawy „Koło gospodyń wiejskich może otrzymywać dotacje celowe na realizację zadań, o których mowa w art. 2 ust. 3, według zasad określonych w odrębnych przepisach.” Już sama ustawa wskazuje na zamiar skierowania do kół określonych środków.
art. 35 ust. 1 i 2
W okresie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy koło gospodyń wiejskich może otrzymać z budżetu państwa pomoc finansową przeznaczoną na realizację zadań, o których mowa w art. 2 ust. 3.
Pomoc finansowa, o której mowa w ust. 1, jest przyznawana w drodze decyzji Prezesa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa na wniosek złożony przez koło gospodyń wiejskich.
Ustawa podaje maksymalny limit wydatków na powyższy cel. Wynosi on 90 mln złotych. To limit na 2018 r.
Środki te będę musiały zostać przyznane i wydane do końca grudnia. Będzie na to kilka ostatnich dni roku, bo należy jeszcze przecież poczekać na „przerejestrowanie” się starych oraz powstanie i zarejestrowanie nowych kół gospodyń wiejskich.