Nadeszła wiosna i jak co roku służby porządkowe walczą ze starymi nawykami wypalania suchych traw i pozostałości roślinnych. Niestety, ludzie wypalający trawy są przekonani, że trawa odrośnie bujniejsza, a ziemia będzie bardziej żyzna. Nic bardziej mylnego. Ponadto takie działania niosą ogromne zagrożenie dla ludzi i zwierząt. Komenda Główna PSP prowadzi szeroko zakrojoną akcję informacyjną „Stop pożarom traw”, próbując w ten sposób uświadomić społeczeństwu skalę zagrożenia a także poinformować o odpowiedzialności karnej. Wypalanie traw nie przynosi żadnych korzyści: ziemia zostaje wyjałowiona, nie dochodzi do naturalnego rozkładu resztek roślinnych, przerwany jest proces formowania się próchnicy, a do atmosfery przedostaje się szereg trujących związków chemicznych Wypalanie traw skutkuje zabijaniem znacznej ilości organizmów żywych, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania przyrody.
Wypalanie nie użyźnia ziemi
Ogień hamuje asymilację azotu z powietrza oraz proces gnicia pozostałości roślinnych, które tworzą urodzajną warstwę gleby. Przy wypalaniu giną mrówki, które zjadając resztki roślinne i zwierzęce, ułatwiają rozkład masy organicznej i wzbogacają warstwę próchnicy. W pożarach traw giną biedronki, zjadające mszyce, giną dżdżownice, które mają pozytywny wpływ na strukturę gleby i jej właściwości. Ogień zabija również pszczoły i trzmiele, co powoduje zmniejszenie liczby zapylonych kwiatów, a przez to obniżenie plonów roślin.
Zagrożenie dla ludzi i zwierząt
Wysuszone po zimie trawy palą się bardzo szybko, a zmiana kierunku wiatru może przenieść pożar w kierunku zabudowań. Podczas pożarów traw giną ludzie, zwierzęta i cały ekosystem. Niszczone są miejsca lęgowe zwierząt gnieżdżących się na ziemi i w krzewach. W pożarze giną również zwierzęta leśne: sarny, dziki, ale także zwierzęta domowe, które znajdą się w zasięgu pożaru. Pożar pochłania również gniazda z pisklętami.
Płonące trawy w przydrożnych rowach stanowią również zagrożenie dla kierowców, którzy wjeżdżając w kłęby dymu tracą orientację, doprowadzając do kolizji drogowych. W tych rowach przydrożnych aż roi się od odpadów wyrzucanych przez kierowców. Wypalając taki rów, spalamy również te śmieci, przez co zanieczyszczamy atmosferę.
Od płonącego poszycia gleby łatwo zapalają się podziemne warstwy torfu. Taki „podziemny” pożar, wnikający do kilkunastu metrów w głąb ziemi jest bardzo trudny do ugaszenia. To pożar bezpłomieniowy, powodujący duże zadymienie, charakteryzuje się bardzo wysoką temperaturą, powolnym tempem rozwoju i długim czasem trwania. Pożar torfu powoduje zapadanie się ziemi, przez co utrudnione jest korzystanie z ciężkiego sprzętu gaśniczego, ale też utrudnia poruszanie się strażaków stanowiąc poważne zagrożenie życia. Podczas spalania wydzielają się duże ilości tlenku i dwutlenku węgla oraz toksyczne gazy i pyły. Pożar torfu trwa zwykle kilka miesięcy, czasami dopiero pierwszy śnieg jest w stanie go zdusić.
Pożar traw to także koszty użycia sił i środków straży pożarnych. Każda interwencja strażaków to ogromny wydatek finansowy, który ponosi każdy z nas. To koszt zużytej wody, paliwa, zniszczonego sprzętu, umundurowania i obuwia. Ponadto jednostka straży pożarnej gasząca pożar trawy, potrzebna może być w zupełnie innym miejscu.
Odpowiedzialność karna
art. 124 i 131 pkt 12 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2016 r. poz. 2134 z późn. zm.).Zabrania się wypalania łąk, pastwisk, nieużytków, rowów, pasów przydrożnych, szlaków kolejowych oraz trzcinowisk i szuwarówKto wypala łąki, pastwiska, nieużytki, rowy, pasy przydrożne, szlaki kolejowe oraz trzcinowiska i szuwary podlega karze aresztu albo grzywny.
art. 30 ust. 3 pkt 3 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2015 r. poz. 2100 z późn. zm.).W lasach oraz na terenach śródleśnych, jak również w odległości do 100 m od granicy lasu, zabrania się działań i czynności mogących wywołać niebezpieczeństwo, a w szczególności wypalania wierzchniej warstwy gleby i pozostałości roślinnych.
art. 82 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2015 r. poz. 104 z późn. zm.).Kto dokonuje czynności, które mogą spowodować pożar, jego rozprzestrzenianie się, utrudnienie prowadzenia działania ratowniczego lub ewakuacji polegających na niedozwolonym używaniu otwartego ognia podlega karze aresztu, grzywny (od 20 do 5000 zł - Ministerstwo Środowiska zapowiedziało zmianę i podwyższenie kary do 30 tys.) albo karze nagany.
art. 163§1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 2016 r. poz. 1137 z późn. zm.).Kto sprowadza zdarzenie, które zagraża życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach, mające postać pożaru podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Rolnicy mogą stracić dopłaty
Unia Europejska podczas reformowania Wspólnej Polityki Rolnej wprowadziła pojęcie „zwykłej dobrej praktyki rolniczej”. Oznacza ona określone standardy gospodarowania, których przestrzegać musi każdy rolnik. Standardy te dotyczą przede wszystkim wymogów związanych z racjonalną gospodarką nawozami, ochroną wód i gleb, zachowaniem cennych siedlisk i gatunków występujących na obszarach rolnych, ochronę walorów krajobrazu.
W załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na wspieranie działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania objętej planem rozwoju obszarów wiejskich (Dz. U. Nr 73, poz. 657) wymienione są wymagania, jakie musi spełniać działalność rolnicza prowadzona zgodnie z zasadami zwykłej dobrej praktyki rolniczej. Wśród tych praktyk wymienione jest m.in.:
przestrzeganie zakazu wypalania roślinności na łąkach, pastwiskach, nieużytkach, rowach, pasach przydrożnych, szlakach kolejowych lub w strefie oczeretów i trzcin,
przestrzeganie wymogów obowiązujących na obszarach objętych ochroną prawną zgodnie z przepisami o ochronie przyrody,
przestrzeganie zakazu wypalania ściernisk, słomy oraz resztek pożniwnych.
Ponadto w załączniku nr 5 do rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 11 marca 2010 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakie powinny spełniać wnioski o przyznanie płatności z tytułu realizacji przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt, oraz zawartości planu tego działania (Dz. U. Nr 39, poz. 210) opisana jest charakterystyka gospodarstwa rolnego pod względem stosowania zasad zwykłej dobrej praktyki rolniczej, wśród których wymienione są następujące zapytania:
czy przestrzegany jest zakaz wypalania roślinności na łąkach, pastwiskach, nieużytkach, rowach, pasach przydrożnych, szlakach kolejowych lub w strefie oczeretów itrzcin?
czy gospodarstwo rolne jest położone na obszarze objętym ochroną prawną, jeżeli tak, to czy w gospodarstwie rolnym są przestrzegane wymogi obowiązujące na obszarach objętych ochroną, zgodnie z przepisami o ochronie przyrody?
czy przestrzegany jest zakaz wypalania ściernisk, słomy oraz resztek pożniwnych?
Nieprzestrzeganie zakazu wypalania gruntów rolnych może doprowadzić do zmniejszenia płatności bezpośrednich o 3 proc. Jeszcze surowszą karę poniesie rolnik w przypadku, gdy świadomie wypala grunty rolne. Wówczas całkowita kwota należnych mu płatności może być obniżona nawet o 20 proc., a w zupełnie skrajnych przypadkach, np. stwierdzenia uporczywego wypalania traw, Agencja może pozbawić rolnika całej kwoty płatności bezpośrednich za dany rok.
Opr. Barbara Chrzanowska