Działania KRIR na szczeblu europejskim w sprawie populacji wilka

lut

06

2024

By Sylwia Skulimowska

W kontekście konsultacji interesariuszy Komisji Europejskiej dotyczących danych dotyczących populacji wilków w Europie oraz pogłębionej analizy sytuacji wilka opublikowanej 20 grudnia 2023 roku, Krajowa Rada Izb Rolniczych oraz organizacje rolnicze z Unii Europejskiej są jednomyślnie przekonane, że obecne problemy hodowli zwierząt gospodarskich związane z rozprzestrzenianiem się wilka nie mogą być rozwiązane wyłącznie za pomocą środków ochrony stada, dlatego też w dniu 1 lutego 2024 r. wystąpiliśmy wspólnym pismem do organów Unii Europejskiej przekazując poniższe postulaty.

Stale rosnąca tendencja wzrostu populacji wilków w Europie demonstruje wysoką adaptacyjność tego gatunku zwierząt w różnych siedliskach. Powrót dużych drapieżników doprowadził do wzrostu przypadków szkód, szczególnie wśród zwierząt gospodarskich, w regionach, gdzie wilki stały się stałymi mieszkańcami. Praktyczne doświadczenie z ostatnich lat pokazało, że pasywna ochrona stada w postaci ogrodzeń i psów obronnych ma swoje ograniczenia, ponieważ wilki uczą się niesamowicie szybko, jak je ominąć. Ponadto niektóre obszary mogą utrzymać i promować różnorodność biologiczną jedynie wtedy, gdy obecne są tam zwierzęta gospodarskie. Warunki naturalne, takie jak góry, sprawiają, że jest to niemal niemożliwe do zrealizowania, ponieważ te obszary są trudno dostępne. Dodatkową wadą jest oddzielenie siedlisk przez ogrodzenia.

Akceptacja dużych drapieżników w obszarach wiejskich maleje w przypadku wzrostu liczby ataków. Dodatkowe żądanie społeczeństwa i polityk, aby zaakceptować te ataki i reagować większymi wysiłkami w przypadku ochrony stada, osiąga granice tolerancji mieszkańców obszarów wiejskich.

Celem zarządzania populacją wilków nie jest eksterminacja gatunku. Lokalne zarządzanie populacją poszczególnych drapieżników minimalizowałoby szkody wyrządzane hodowli i gospodarstwom oraz zapewniłoby współistnienie między ludnością wiejską a dużymi drapieżnikami.

Załączamy nasze stanowisko dotyczące obecnej sytuacji wilka w Europie. Dzięki tej wspólnej inicjatywie adresujemy trwające wyzwania związane ze wzrastającą liczbą wilków do wszystkich interesariuszy politycznych na poziomie lokalnym, krajowym i europejskim.

Wilki coraz bardziej pokazują, jak adaptacyjne są w ramach UE w ostatnich latach. Jest to wielki sukces dla ochrony przyrody. Jednak powrót wilka niesie również ogromne wyzwania - szczególnie dla właścicieli owiec, kóz, koni, bydła i dzikich zwierząt. Szczególnie na obszarach wiejskich właściciele zwierząt hodowlanych domagają się, aby ochrona stada miała pierwszeństwo przed rosnącą populacją wilka. Obecnie nie widać żadnych rozwiązań, które złagodziłyby zagrożenie ataków wilków. Dlatego wzywamy polityków do natychmiastowego działania.

Żądania organizacji rolniczych

Projekt rezolucji z 2022 roku i analiza z 2023 roku

Popieramy projekt rezolucji Parlamentu Europejskiego z listopada 2022 roku, który wezwał Ekspertów ds. Dyrektyw dotyczących ptaków i siedlisk (NADEG) do działania do końca kwietnia ubiegłego roku i poprosił o dane dotyczące populacji wilków, zabitych zwierząt itp. od każdego Państwa Członkowskiego. Wyniki analizy danych zostały opublikowane pod koniec 2023 roku. Tak zwana analiza głęboka została opublikowana przez Komisję Europejską wraz z propozycją obniżenia statusu ochrony wilka w Konwencji berneńskiej. Europejskie Państwa Członkowskie najpierw zdecydują o propozycji Komisji w Radzie Europejskiej, a jeśli zostanie przyjęta, zostanie ona przedłożona Stałemu Komitetowi Konwencji berneńskiej w listopadzie 2024 roku. W zależności od obu decyzji, Komisja może zaproponować dostosowanie statusu ochrony wilka w ramach Konwencji berneńskiej. Przemyślenie przez Komisję Europejską stanowi ważny sygnał dla obszarów wiejskich i należy je w zasadzie przyjąć z zadowoleniem, ale nie powinno odwracać uwagi od wykorzystania istniejących możliwości prawa europejskiego do regulowania wilków.

Ramy prawne

Z jednej strony należy konsekwentnie korzystać z istniejących derogacji prawa ochrony przyrody UE, a z drugiej strony musi być również możliwa zmiana statusu ochronnego gatunku, który już nie jest zagrożony. Prawo ochrony przyrody UE nie przewiduje mechanizmu dla przypadku pozytywnego statusu ochronnego wcześniej zagrożonych gatunków. Przeklasyfikowanie gatunku z Załącznika IV do V wymaga jednomyślności państw członkowskich - co jest trudne do osiągnięcia na poziomie europejskim z 27 państwami członkowskimi. Zmiana wymagań europejskich dotyczących przeklasyfikowania gatunku jest zatem konieczna, ponieważ jednomyślność jest trudna do osiągnięcia.

Rozwój populacji wilków i monitoring w Europie

Wilki są bardzo adaptacyjnym gatunkiem i mogą pokonywać duże odległości w krótkim czasie w poszukiwaniu nowych terytoriów i/lub zdobyczy. Ta duża mobilność wilków jest jednym z czynników sprzyjających dobremu rozwojowi populacji i ekspansji do kilku krajów w ostatnich latach. Według oficjalnych danych Doradczej Grupy Naukowej Konwencji berneńskiej, opartych na najlepiej dostępnych danych, całkowita liczba wilków prawdopodobnie wynosiła około 19 000 osobników w 2022 roku i jest zatem klasyfikowana jako najmniej zagrożona na poziomie UE-27. Ta liczba wilków potwierdza wyniki analizy głębokiej Komisji Europejskiej z ubiegłego roku, zgodnie z którą obecnie można się spodziewać co najmniej około 20 300 osobników w Europie. Jednak ocena statusu ochrony jest podzielona według krajów i ich regionów biogeograficznych. Powoduje to fałszywe wrażenie w odpowiednich państwach członkowskich, że populacja wilków nie znajduje się w dobrym stanie ochronnym. Pomimo stosowania tego samego formularza raportowania danych monitorujących do Komisji Europejskiej, nie ma międzynarodowej oceny tych danych monitorujących. Doradcza Grupa Naukowa twierdzi, że ilość i jakość danych wydaje się znacznie różnić między państwami członkowskimi UE. Jest niezrozumiałe, że pomimo dobrych wyników badań i ich rozwoju w ostatnich latach nie udało się ustalić transgranicznego monitoringu dla wilków. Pierwszym ważnym krokiem w tym punkcie byłoby wspólne rozważenie i ocena istniejących danych monitorujących oraz ich odpowiednich regionów biogeograficznych.

Wspólne elementy w europejskim monitoringu

Ilościowe rejestrowanie danych monitorujących, takich jak pobieranie próbek kału, śladów lub zdjęć z fotopułapek, nie różni się w ramach UE. Istnieją również już pewne wspólne elementy w jakościowej ocenie weryfikacji danych monitorujących. Tzw. kryteria SCALP są stosowane między innymi w Danii, Francji, Litwie, Łotwie, Holandii, Austrii, Belgii i Niemczech. Te wspólne elementy pokazują, że Europa mogłaby być już znacznie dalej w wspólnej ocenie danych monitorujących, niż jesteśmy dziś. Kategorie kryteriów SCALP zostały opracowane w ramach projektu "Status i Ochrona Populacji Rysia Alpejskiego" (SCALP) dla transgranicznego monitoringu rysia w Alpach. Te kryteria SCALP zostały również dostosowane do wilków.

Żądania organizacji rolniczych z całej Europy dotyczące zarządzania populacją wilków:

Uznanie przez Komisję Europejską, że pierwotne podzielenie wilków na 9 populacji już nie odpowiada obecnemu stanowi wiedzy naukowej, ponieważ wilki rozprzestrzeniły się po europejskim krajobrazie, a różne populacje znajdują się w wymianie genetycznej.

Uznanie wyzwań związanych z wdrażaniem środków ochrony stada oraz ograniczeń akceptacji lokalnych populacji wilków na obszarach wiejskich.

Konsekwentne wdrożenie usuwania wilków po atakach na zwierzęta hodowlane przez cały rok. Usuwanie dotyczy głównie wilków problemowych i stad, które powtarzająco polują na zwierzęta hodowlane lub wykazują problematyczne zachowanie wobec ludzi. W przypadku stad problemowych należy rozważyć ich całkowite usunięcie.

Podążanie przez Państwa Członkowskie za propozycją Komisji zmniejszenia statusu ochrony w Konwencji berneńskiej.

Przeklasyfikowanie wilka z Załącznika IV do Załącznika V Dyrektywy Habitatu na poziomie paneuropejskim.

Zmiana europejskich wymagań zgodnie z artykułem 19 Dyrektywy Habitatu w przypadku przeklasyfikowania gatunku z Załącznika IV do Załącznika V.

Konieczna jest większa elastyczność i indywidualne narzędzia zarządzania wilkami dla Państw Członkowskich. Jako jeden przykład, niektóre kraje UE już podzieliły swoje terytorium na różne obszary zarządzania. Inne kraje zarządzają wilkami poprzez kwoty i strzały obronne na stada, które wciąż są atakowane przez wilki. Istniejące i dobrze funkcjonujące systemy zarządzania nie powinny być odnawiane, ale utrzymane. Niezależnie od wybranej opcji przez kraje: zwierzęta hodowlane powinny zawsze mieć pierwszeństwo.

Natychmiastowe wprowadzenie transgranicznego monitorowania i oceny populacji wilków, ponieważ istnieją wystarczające eksperckie dane na podstawie wielu lat badań.

Brak izolowanego uwzględniania populacji wilków według kraju oraz podziału na regiony biogeograficzne, ponieważ wilki nie znają granic.

Dodatkowe środki finansowe na działania zapobiegawcze i rekompensatę poza Wspólną Polityką Rolną.

Wysłano do:

Źródło: KRIR